Mới tháng trước, Ấn Độ bị Mỹ chỉ trích vì mối quan hệ thân thiết với Nga. Tuy nhiên, mọi chuyện đã thay đổi chỉ sau vài tuần.
Các nhà phê bình cho biết, Ấn Độ không chỉ từ chối lên án cuộc tấn c.ông của Moscow ở Ukraine, mà còn mua dầu giảm giá của Nga.
Nhà Trắng đã thể hiện rõ sự không hài lòng của mình, các quan chức Washington gọi New Delhi là “dễ dao động” và nhấn mạnh sự “thất vọng” của họ.
Rồi đột nhiên, thái độ của phương Tây thay đổi. Khi Tổng thống Mỹ Joe Biden gặp Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi vào tháng này, cả hai đã dành cho nhau những lời tán dương và khen ngợi về “mối liên kết sâu sắc giữa hai nước” cùng “những giá trị chung được chia sẻ”.
Lập trường của Ấn Độ về xung đột Nga – Ukraine phần lớn vẫn như cũ. Theo Reuters, nước này vẫn đang mua dầu giá rẻ của Nga. Trên thực tế, trong những tháng đầu năm 2022, Delhi đã mua nhiều dầu từ Moscow hơn so với cả năm 2021.
Bên cạnh đó, Ấn Độ vẫn tỏ ra thái độ im lặng trước chiến dịch của Moscow. Gần đây nhất là ngày 7/4, nước này bỏ phiếu trắng trong một cuộc bỏ phiếu của Liên Hợp Quốc đình chỉ Nga khỏi Hội đồng Nhân quyền.
Các nhà phân tích cho rằng, Ấn Độ vừa dạy cho phương Tây một kiến thức chuyên sâu về ngoại giao quốc tế.
Với việc Ấn Độ có vai trò quan trọng trong những nỗ lực của Mỹ nhằm đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc – được Mỹ coi là thách thức tiềm tàng, thậm chí còn lớn hơn cả Nga – thì phương Tây cần phải suy tính một cách thấu đáo.
Hay như Harsh V. Pant, một giáo sư về quan hệ quốc tế tại Đại học King’s College London, nói rằng, Mỹ nhận ra họ phải coi Ấn Độ như một “đối tác mới cần được quan tâm”.
Tại sao Ấn Độ lại quan trọng với Mỹ?
Cả New Delhi và Washington đang lo ngại trước sức mạnh quân sự ngày càng tăng của Trung Quốc, các tuyên bố chủ quyền về lãnh thổ trên đất liền và trên biển, cũng như ảnh hưởng kinh tế sâu rộng của nước này.
Dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình, quân đội Trung Quốc đã phát triển lực lượng hải quân lớn nhất thế giới, máy bay chiến đấu tàng hình công nghệ tiên tiến và kho vũ khí h.ạt nhân ngày càng đa dạng.
Giáo sư Pant cho biết một phần trong kế hoạch của Washington nhằm ứng phó với điều này là thành lập “bộ tứ kim cương” Quad – bao gồm Mỹ, Nhật, Australia và Ấn Độ.
Ấn Độ cũng có những lo ngại riêng với Trung Quốc. Hai nước từng tham gia vào một cuộc x.ung đột quân sự dọc theo biên giới chung trên dãy Himalaya đã cướp đi sinh m.ạng của hàng chục người trong vài năm qua. Và để làm được điều này, Ấn Độ phụ thuộc rất nhiều vào vũ khí cũng như trang thiết bị quân sự từ Nga.
Mối lo ngại chung về Trung Quốc đã được thể hiện rõ ràng sau cuộc họp giữa ông Biden và ông Modi, khi Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin cảnh báo Trung Quốc đang tìm cách “thiết lập lại khu vực và hệ thống quốc tế”, đồng thời cho biết Mỹ và Ấn Độ đã “xác định các cơ hội mới để mở rộng hoạt động”.
Manoj Kewalramani, một chuyên gia nghiên cứu về Trung Quốc tại Viện Takshashila, Ấn Độ, cho biết đó là một dấu hiệu cho thấy bất kể sự khác biệt về quan điểm của hai nước đối với vấn đề Ukraine, cả Mỹ và Ấn Độ đều có “sự hiểu biết sâu sắc về lập trường của nhau”.
Trung Quốc và Ấn Độ trong mối quan hệ đối với Nga
Washington tiếp tục chỉ trích thái độ trung lập của Trung Quốc đối với các hoạt động của Nga ở Ukraine, trong khi lại tỏ ra im lặng với Ấn Độ.
Nhìn bề ngoài, Ấn Độ và Trung Quốc dường như có quan điểm tương tự về cuộc chiến Ukraine. Cả hai đều coi mình là những quốc gia trung lập, cả hai đều kêu gọi hòa bình và cả hai đều từ chối lên án chiến dịch.
Và cả hai đều có mối quan hệ chiến lược với Nga mà họ muốn không muốn bị ảnh hưởng.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin hồi tháng 2/2022 tuyên bố mối quan hệ của họ “không có giới hạn”, trong khi theo một số ước tính, Ấn Độ nhận hơn 50% thiết bị quân sự từ Nga.
Nhưng những điểm tương đồng này chỉ là bề ngoài. Trên thực tế, có “sự khác biệt lớn”, theo Kewalramani.
Ông Kewalramani nói, Trung Quốc đã chỉ trích các lệnh trừng phạt của phương Tây và liên tục đổ lỗi cho Mỹ và NATO về cuộc x.ung đột, đồng nghĩa với quan điểm của Nga rằng chính NATO đã gây ra cuộc khủng hoảng bằng cách mở rộng về phía đông.
Nhưng Ấn Độ tránh chỉ trích NATO, ngoài ra quan điểm của nước này cũng có những thay đổi nhỏ khi chiến sự tiến triển.
Ông Modi đã nói chuyện với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, trong khi các nhà lãnh đạo Trung Quốc thì không, Li Mingjiang, phó giáo sư về quan hệ quốc tế tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam của Đại học Công nghệ Nanyang ở Singapore, cho biết. Ông nói, Ấn Độ cũng gay gắt hơn khi chỉ trích những cáo buộc tội ác c.hiến tranh của Nga.
Trong tháng này, Đại sứ Ấn Độ tại Liên Hợp Quốc gọi vụ t.hảm sát thường dân ở Bucha là “cực kỳ đáng lo ngại”, đồng thời kêu gọi mở một cuộc điều tra.
Trong khi ấy, Đại sứ Trung Quốc tại Liên Hợp Quốc Zhang Jun nói rằng vụ việc là “đáng lo ngại”, nhưng dừng lại ở đó và kêu gọi tất cả các bên “tránh những cáo buộc vô căn cứ”.
Đáng chú ý, sau cuộc hội đàm Biden-Modi, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã lưu ý rằng Ấn Độ lên án vụ “g.iết h.ại dân thường ở Ukraine” và cam kết cung cấp “hỗ trợ nhân đạo cho người dân Ukraine”.
Một mối quan hệ phức tạp
Mỹ cũng có thể nhận ra rằng mối quan hệ của Ấn Độ với Nga trong lịch sử đã đi theo một hướng rất khác với phương Tây. Ông Blinken lưu ý rằng mối quan hệ của Ấn Độ với Nga đã “phát triển trong nhiều thập kỷ, từ thời điểm mà Mỹ chưa là đối tác của Ấn Độ”.
Tuyên bố dường như ám chỉ đến thời kỳ C.hiến tranh Lạnh giữa Mỹ và Liên Xô – trong đó Ấn Độ chính thức không tham gia. Tuy nhiên, Ấn Độ dần nghiêng về Liên Xô vào những năm 1970 khi Mỹ bắt đầu hỗ trợ quân sự và tài chính cho Pakistan.
Đây là thời điểm Nga bắt đầu cung cấp vũ khí cho Ấn Độ. Kể từ đó cho đến nay, Ấn Độ phụ thuộc rất nhiều vào Nga về trang thiết bị quân sự.
Vào năm 2018, Ấn Độ đã ký một thỏa thuận vũ khí trị giá 5 tỷ USD với Nga cho một hệ thống tên l.ửa phòng không, bất chấp thỏa thuận này có khả năng đưa Delhi vào danh sách “Đạo luật Chống lại Kẻ thù của nước Mỹ thông qua trừng phạt”, một luật liên bang được thông qua vào năm 2017 nhằm áp đặt các lệnh trừng phạt mới đối với Iran, Nga và Triều Tiên.
Có thể nói, sự phụ thuộc của Ấn Độ vào vũ khí của Nga đã hạn chế khả năng lên án các hành động của Moscow ở Ukraine. Khi Tổng thống Putin đến thăm Delhi vào tháng 12/2021, ông Modi thậm chí còn gọi ông Putin là “bạn thân”.
Vị thế của Ấn Độ
“Dường như Ấn Độ được tất cả các bên ủng hộ”, ông Pant nói.
Moscow tỏ ra quan tâm và vẫn muốn bán dầu giá rẻ cho Ấn Độ. Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov thậm chí còn gặp người đồng cấp ở Delhi trong tháng này và ca ngợi Ấn Độ vì đã không nhìn cuộc chiến Ukraine “một cách phiến diện”.
Đối với Mỹ cũng vậy, mối quan hệ giữa hai bên ngày càng khăng khít hơn kể từ khi ông Modi đắc cử vào năm 2014. Thương mại hàng năm giữa Ấn Độ và Mỹ là hơn 110 tỷ USD, trong khi thương mại giữa Ấn Độ với Nga chỉ đạt khoảng 8 tỷ USD. Trong những năm gần đây, Ấn Độ cũng trở thành khách hàng lớn mua các thiết bị quân sự của Mỹ.
Mặc dù vậy, tại cuộc gặp của ông Biden với ông Modi vẫn có một chút bất an. Tổng thống Mỹ kêu gọi người đồng cấp Ấn Độ không tăng cường sử dụng dầu Nga, thay vào đó đề nghị giúp ông mua dầu từ nơi khác. Ấn Độ, quốc gia nhập khẩu 80% nhu cầu dầu của mình, chỉ lấy không quá 3% từ Nga.
Có vẻ như Ấn Độ đang cố gắng cân bằng các mối quan hệ của mình một cách vô cùng ấn tượng.
“Ấn Độ đang vươn lên rất mạnh mẽ từ cuộc khủng hoảng Ukraine“, ông Pant nói. “Và điều này thực sự rất khôn khéo!”
—
NGUỒN: Lê Phương
