Không có thông tin nào từ chính phủ và TEPCO nên được tin cậy trừ khi nó được xác minh độc lập. Chúng tôi thảo luận điều gì đằng sau quyết định của Nhật Bản về việc thải nước phóng xạ vào đại dương với các nhà nghiên cứu độc lập.
Thông báo được đưa ra vào ngày 13 tháng 4. Chính phủ Nhật Bản cho biết họ đã chính thức quyết định thải hơn một triệu tấn nước phóng xạ đã qua xử lý vào Thái Bình Dương bắt đầu sau hai năm. Nước phóng xạ hiện được lưu trữ trong các bể chứa trên đất liền, được sử dụng để làm mát các lò phản ứng của nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi. Nhà máy đang trong quá trình ngừng hoạt động phức tạp sau những thiệt hại dữ dội mà nó phải gánh chịu do trận động đất và sóng thần tấn công Nhật Bản vào ngày 11 tháng 3 năm 2011. Quyết định xả nước bị ô nhiễm đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của các tổ chức môi trường. Hợp tác xã thủy sản địa phương lo ngại rằng các hạt nhân phóng xạ như carbon 14 và tritium có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe con người và làm tổn hại danh dự của Nhật Bản đối với các nước láng giềng.
1. Chúng tôi có nên lo lắng về việc xả nước bị ô nhiễm từ Fukushima Daiichi?
Nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi. Nước được sử dụng để làm mát lò phản ứng được lưu trữ tại chỗ trong các bể chứa © Getty Images
Tất cả chỉ có điều kiện là TEPCO (Công ty Điện lực Tokyo, công ty sở hữu Fukushima Daiichi và chịu trách nhiệm cho việc ngừng hoạt động của nó) có thể loại bỏ các hạt nhân phóng xạ khác ngoài tritium và thậm chí cả carbon-14, pha loãng nước và giải phóng nó hay không từng chút một trong nhiều năm, nhưng chúng ta cần theo dõi xem (chính phủ Nhật Bản và TEPCO) có thực hiện những gì họ nói rằng họ sẽ làm hay không. Nhìn chung, đó là một lượng lớn triti và vẫn còn rất nhiều hạt nhân phóng xạ khác trong nước, bao gồm stronti-90, ruthenium-106, iodine-129 và coban-60. Và TEPCO có những kỷ lục tồi tệ về tính minh bạch.
2. Cách xả nước có thể tạo ra một tiền lệ quốc tế nguy hiểm hay không?
Có các hiệp ước quốc tế và hướng dẫn của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) quy định những điều nên xảy ra trước, trong và sau bất kỳ loại phóng vật liệu hạt nhân xuyên biên giới nào. Nhưng không có hiệp ước và thỏa thuận nào có tính ràng buộc hoặc nói cụ thể rằng bạn không thể xả nước vào đại dương từ một nguồn trên đất liền. Đây là một vấn đề lớn. Mối quan tâm lơn nhất của chúng tôi là điều này có thể tạo tiền lệ cho tội phạm trở nên mờ ám hơn và tồi tệ hơn.
3. Quan hệ giữa TEPCO và chính phủ Nhật Bản là như thế nào?
Hơn một triệu tấn nước phóng xạ hiện đang được lưu trữ trong các bể chứa xung quanh nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi © Tomohiro Ohsumi/Getty Images
Chính phủ Nhật Bản là cổ đông lớn của TEPCO. Trong những năm qua, Cơ quan quản lý hạt nhân Nhật Bản đã nhiều lần gây áp lực với TEPCO, nhưng họ cũng khuyến nghị TEPCO pha loãng nước và xả nước. Chính phủ đã ủng hộ kế hoạch này ngay từ đầu.
4. TEPCO có thiếu minh bạch của hay không? Chúng tôi có thể tin tưởng vào chính phủ Nhật Bản không?
Sau thảm họa hạt nhân Fukushima, hàng chục nghìn người cùng một lúc đã tham gia tuần hành ở các thành phố của Nhật Bản để yêu cầu chấm dứt năng lượng hạt nhân © Haruyoshi Yamaguchi/Bloomberg
Không có giải pháp sạch về mặt môi trường nào cho vấn đề này. Giới khoa học cho rằng trước tiên nên giữ nước trong các bể chứa trong 60 năm hoặc lâu hơn, để độ phóng xạ giảm đáng kể. Chính phủ Nhật Bản cho biết họ đã điều tra việc cất giữ nó lâu dài trong các bể chứa mạnh hơn (và do đó ít bị ảnh hưởng bởi các rủi ro do thiên tai gây ra), nhưng chúng tôi không tin rằng họ đã kiểm tra khả năng một cách kỹ lưỡng, vì họ không có báo cáo điều tra chi tiết.
Về sự tin cậy, vào năm 2018, người phóng viên hỏi các kỹ sư của TEPCO và họ cung cấp những dữ liệu chỉ hiển thị triti. Vào tháng 9 năm đó, người ta biết rằng hệ thống xử lý nước (hệ thống loại bỏ hạt nhân phóng xạ ALPS) không hoạt động tốt, đặc biệt là ở thời điểm ban đầu, và có rất nhiều hạt nhân phóng xạ khác trong nước chứa trong bể (bao gồm mức vượt quá giới hạn của stronti-90, coban-60 và ruthenium-106), khiến người dân tức hết sức lo lắng vì họ đã nói dối.
Tại sao họ nói dối? Ai đã tạo ra chúng? Ai đã cố gắng giữ thông tin đó không bị công khai? Chúng tôi không biết. Thông tin sai lệch đến từ cấp cao và những người giao tiếp phải quyết định trách nhiệm của họ là gì khi họ nhận ra rằng họ đang bị sếp của họ nói dối. Không có thông tin nào từ chính phủ và Tepco nên được tin cậy trừ khi nó được xác minh độc lập.
5. Năng lực của chính phủ Nhật Bản và TEPCO trong việc giải quyết vấn đề nước nhiễm phóng xạ như thế nào?
Các hợp tác xã thủy sản địa phương đã phản đối việc xả nước từ Fukushima Daiichi © Yuichi Yamazaki/Getty Images
Chúng tôi nên tiếp tục hoài nghi về năng lực của chính phủ và TEPCO để thực hiện tốt công việc này. Vì vậy, rất nhiều thông tin liên lạc của chính phủ Nhật Bản nhằm ngụy trang cho sự thiếu năng lực. Họ không muốn đưa ra những lời hứa có thể gây đau đớn về mặt chính trị sau này, vì vậy họ đưa ra những lời mơ hồ: “Chúng tôi sẽ cố gắng hết sức để giảm những rủi ro này càng nhanh càng tốt, chẳng hạn như giảm tỷ lệ liều bức xạ bổ sung ở Fukushima tới 1 mili-lo-ri mỗi năm ”. Kế hoạch ở đâu? Mối quan tâm thực sự của người dân thì xếp đến cuối cùng.
6. Về việc xả nước từ Fukushima Daiichi, cần thiết lập một “quy trình xác minh và đánh giá tác động mạnh mẽ”, Chúng tôi đạt được điều này hay không?
Tưởng nhớ các nạn nhân của trận động đất và sóng thần Tohoku năm 2011, trong đó khoảng 20.000 người đã mất mạng và là nguyên nhân gây ra vụ tai nạn hạt nhân tại Fukushima Daiichi © Yuriko Nakao/Getty Images
Hiện tại, rất xa về mặt đánh giá tác động. Trong các tài liệu gần đây, có đề cập đến điều mà (chính phủ Nhật Bản và TEPCO) coi là đánh giá tác động, thực chất là mô hình phân tán: họ đã mô hình hóa nơi triti sẽ đi trong đại dương – lưu ý rằng họ chỉ giả định là triti. Đó không phải là một đánh giá đầy đủ, nó chỉ đơn giản là một mô hình phân tán. IAEA đã công bố một báo cáo chỉ ra rằng họ hy vọng sẽ có những đánh giá môi trường đầy đủ hơn, nếu được đánh giá đầy đủ về môi trường, họ sẽ ủng hộ kế hoạch xả nước của chính phủ Nhật Bản. Tại sao họ không làm điều đó? Bởi vì không có.
Hiện nay IAEA có khoảng hai năm để thiết lập quy trình xác minh và đánh giá tác động, nhưng thách thức đầu tiên sẽ là thuyết phục chính phủ Nhật Bản và các chính phủ khác rằng điều này cần phải được thực hiện. Người dân không chỉ ở các quốc gia trên Vành đai Thái Bình Dương mà còn ở các quốc gia khác, nên trở lên yêu cầu chính phủ mình tích cực xúc tiến quá trình này, nhằm bảo vệ môi trường, giữ gìn hòa bình và ổn định trong khu vực và thế giới.
