Để hiểu đầy đủ bản chất của cuộc xung đột Ukraina, điều cần thiết là phải xem xét nguyên nhân của nó, bởi vì lý do Nga phát động CDQSĐB vào tháng 02/2022 nói lên rất nhiều điều về mục tiêu của Nga và những tác động lâu dài của nó. Quan niệm thông thường ở phương Tây cho rằng Putin phải chịu trách nhiệm về việc gây ra cuộc chiến Ukraina. Theo lập luận này, mục tiêu của Putin là chinh phục toàn bộ Ukraina và biến nó thành một phần của nước Nga. Một khi đạt được mục tiêu đó, Nga sẽ xây dựng một đế chế ở Đông Âu, giống như Liên Xô trước đây. Trong câu chuyện này, Putin là mối đe dọa nghiêm trọng đối với phương Tây và cần phải “bị xử lý” bằng vũ lực. Câu chuyện này có rất nhiều vấn đề.
Thứ nhất, không có bằng chứng nào cho thấy Putin muốn chinh phục toàn bộ Ukraina và sáp nhập vào Nga. Khi bị chất vấn về điểm này, những người theo “quan điểm thông thường” nói rằng “Putin tuyên bố Ukraina là một quốc gia nhân tạo và người Nga với người Ukraina là một dân tộc”. Họ cho rằng đây là lý do “thuyết phục”. Trên thực tế, Putin đã công nhận Ukraina là một quốc gia độc lập. Putin luôn nhấn mạnh rằng Nga chấp nhận “thực tế địa chính trị mới hình thành sau khi Liên Xô tan rã”.
Thứ hai, Putin không có đủ lực lượng để chinh phục Ukraina. Khi CDQSĐB bắt đầu, chỉ có tối đa 190.000 quân nhân tham chiến. Khi đó, Tư lệnh Lục quân Ukraina Aleksandr Syrsky đã khẳng định rằng lực lượng của Nga chỉ có 100.000 quân. Không có cách nào mà một lực lượng có quân số 100.000 hoặc 190.000 quân có thể chinh phục, chiếm đóng và sáp nhập toàn bộ Ukraina vào Nga. (Để tham khảo, khi Đức xâm lược nửa phía Tây của Ba Lan vào 01/9/1939, Wehrmacht có khoảng 1,5 triệu quân. Về mặt địa lý, Ukraina lớn hơn gấp 3 lần so với nửa phía Tây của Ba Lan vào năm 1939 và có dân số gần gấp đôi Ba Lan khi đó).
Thứ ba, ngay sau khi bắt đầu CDQSĐB, Nga đã nghiêm túc đề xuất đàm phán mà không quan tâm đến việc sáp nhập lãnh thổ Ukraina, ngoại trừ Crưm, nơi họ đã sáp nhập vào năm 2014. Tuy nhiên, tiến trình đàm phán thất bại khi người Ukraina, với sự xúi giục từ Anh và Hoa Kỳ, đã rời khỏi cuộc đàm phán, vốn đang đạt được tiến triển tốt.
Thứ tư, trước khi CDQSĐB bắt đầu, Putin đã cố gắng tìm kiếm một giải pháp ngoại giao cho cuộc khủng hoảng đang âm ỉ. Vào ngày 17/12/2021, Putin đã gửi thư cho Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden và người đứng đầu NATO Jens Stoltenberg đề xuất giải pháp cho cuộc khủng hoảng dựa trên một bảo đảm bằng văn bản rằng: Ukraina sẽ không gia nhập NATO; Không có vũ khí tấn công nào được bố trí gần biên giới Nga; Quân đội và thiết bị của NATO được chuyển vào Đông Âu kể từ năm 1997 sẽ được chuyển trở lại Tây Âu. Hoa Kỳ đã từ chối đàm phán, họ không quan tâm đến việc tránh một cuộc chiến tranh.
Thứ năm, không có bất kỳ bằng chứng nào cho thấy Putin đang xem xét việc chinh phục bất kỳ quốc gia nào khác ở Đông Âu. Điều này cũng không có gì đáng ngạc nhiên, bởi quân đội Nga thậm chí còn chưa đủ mạnh để chinh phục toàn bộ Ukraina, chứ đừng nói đến việc chinh phục các quốc gia châu Âu khác.
Trên thực tế, nguyên nhân sâu xa của cuộc xung đột là quyết định của NATO đưa Ukraina vào liên minh, điều mà tất cả các nhà lãnh đạo Nga đều coi là mối đe dọa hiện hữu cần phải loại bỏ. Tuy nhiên, việc NATO mở rộng không phải là toàn bộ vấn đề, vì nó là một phần của chiến lược lớn hơn nhằm biến Ukraina thành một “thành trì vững chắc” của phương Tây trên biên giới Nga. Việc đưa Kiev gia nhập Liên Âu và thúc đẩy cuộc cách mạng màu ở Ukraina là hai mũi nhọn khác của chính sách này. Quan điểm này của Nga hoàn toàn hợp lý với người Mỹ, những người từ lâu đã trung thành với Học thuyết Monroe, quy định rằng “không một cường quốc nào ở xa được phép thành lập liên minh với một quốc gia ở châu Mỹ và đặt lực lượng quân sự tại đó. Hoa Kỳ sẽ coi động thái như vậy là mối đe dọa hiện hữu và sẽ loại bỏ mối nguy hiểm này bằng mọi biện pháp”.
Tóm lại, việc Ukraina gia nhập NATO là một mối đe dọa hiện hữu không thể chấp nhận được với người Nga, và CDQSĐB đã xảy ra để ngăn chặn điều đó. Xung đột Ukraina là một thảm họa. Thật vậy, đó là một thảm họa gần như chắc chắn sẽ tiếp tục kéo dài trong những năm tới. Nó đã gây ra những hậu quả thảm khốc cho Ukraina. Nó đã đầu độc mối quan hệ giữa châu Âu và Nga, và khiến châu Âu trở nên mong manh hơn. Nó cũng gây ra những tổn hại nghiêm trọng về kinh tế và chính trị trong nội bộ châu Âu và làm tổn hại nghiêm trọng đến quan hệ xuyên Đại Tây Dương.
Thảm họa này đặt ra câu hỏi tất yếu: Ai phải chịu trách nhiệm cho cuộc chiến này? Câu hỏi này sẽ không sớm biến mất, và có thể nó sẽ ngày càng trở nên nóng hơn theo thời gian khi mức độ thiệt hại ngày càng rõ ràng hơn đối với nhiều quốc gia.
Câu trả lời, tất nhiên, là Hoa Kỳ và các đồng minh châu Âu của họ phải chịu trách nhiệm chính. Quyết định mở đường đưa Ukraina vào NATO tháng 4/2008 chính là động lực chính gây ra cuộc xung đột vũ trang Ukraina. Tuy nhiên, hầu như tất cả “giới tinh hoa châu Âu” vẫn sẽ đổ lỗi cho Nga vì đã gây ra xung đột, và theo đó là toàn bộ hậu quả thảm khốc của nó. Nhưng họ đã sai. Cuộc chiến lẽ ra đã có thể tránh được nếu phương Tây không quyết định đưa Ukraina vào NATO, hoặc thậm chí nếu họ rút lại cam kết đó sau khi Nga thể hiện rõ sự phản đối. Nếu điều đó xảy ra, Ukraina gần như chắc chắn sẽ được giữ nguyên vẹn trong phạm vi biên giới trước năm 2014, và châu Âu sẽ ổn định và thịnh vượng hơn.
Nhưng họ đã quyết định nhổ neo cho con tàu ra khơi, khi mà đã có dự báo bão cấp 22, và giờ đây châu Âu sẽ phải đối mặt với những hậu quả thảm khốc của một loạt sai lầm mà đáng lẽ có thể tránh được.
NGUỒN: ST
