Từ hy vọng đến thực tế khắc nghiệt
Doanh nghiệp Việt Nam kỳ vọng Mỹ sớm hạ thuế xuống 10–15%. Nhưng các phân tích quốc tế lại cho rằng kịch bản này gần như không có cửa – và nếu không chuẩn bị, Việt Nam sẽ phải xoay trục trong bối cảnh thuế cao kéo dài.
Tháng 7/2025, chính quyền Donald Trump bất ngờ áp thuế 20% với hầu hết hàng Việt và tới 40% với lô hàng bị nghi “đội lốt” từ nước thứ ba. Cú sốc này giáng vào nền kinh tế phụ thuộc Mỹ – thị trường xuất khẩu gần 97 tỷ USD năm 2024 – và ngay lập tức đặt ra câu hỏi: Liệu Việt Nam có thể tìm đường giảm thuế, hay phải chấp nhận một cuộc chơi mới khắc nghiệt hơn?
Thuế 10–15% chỉ là ảo vọng
Theo Chatham House, Washington dùng thuế quan không chỉ để cân bằng cán cân thương mại, mà còn như công cụ chiến lược nhằm kiểm soát chuỗi cung ứng và ngăn hàng Trung Quốc “đội lốt” qua Việt Nam. Nếu hạ xuống 10–15%, Mỹ sẽ mất đi đòn bẩy quan trọng này.
Thêm vào đó, trong khi hàng Việt đang chịu thuế 20–40%, nhiều nước ASEAN vẫn giữ mức MFN chỉ 5–10%. Nếu Mỹ ưu tiên giảm sâu cho Việt Nam, nguy cơ bị khiếu kiện tại WTO là rất cao. Reuters nhấn mạnh, bất kỳ động thái giảm thuế nào cũng gắn với điều kiện khắt khe như minh bạch chuỗi cung ứng, tiêu chuẩn môi trường – lao động ngang bằng các FTA thế hệ mới. Chi phí đáp ứng có thể còn vượt lợi ích từ việc giảm thuế.
Doanh nghiệp xoay hướng thay vì chờ đợi
Các hiệp hội ngành hàng đã bắt đầu điều chỉnh. Ông Nguyễn Văn Tuấn – Chủ tịch VITAS cho rằng: “Ngay cả khi nỗ lực đàm phán, mức 15% khó đạt. Doanh nghiệp cần tính toán lại toàn bộ chuỗi cung ứng và thị trường thay vì chờ thuế giảm.”
Một số doanh nghiệp dệt may và da giày đã chuyển đơn hàng sang châu Âu, Nhật Bản và ASEAN để tận dụng các FTA sẵn có. Trong thủy sản, khó khăn còn nặng hơn: NOAA tuyên bố sẽ không công nhận nhiều phương pháp đánh bắt của Việt Nam từ 2026, đồng nghĩa nguy cơ mất đường vào Mỹ ngay cả khi thuế có hạ. Đây là lời nhắc rằng rào cản phi thuế quan đôi khi còn khắc nghiệt hơn chính sách thuế.
Kịch bản thực tế: giảm chọn lọc, không đại trà
Ông Mark Williams – Peterson Institute nhận định: “Mức 10% thường chỉ dành cho đối tác chiến lược hoặc có FTA song phương. Việt Nam chưa có FTA trực tiếp với Mỹ, nên khó có cơ sở để được ưu ái.”
Theo giới quan sát, kịch bản hợp lý nhất là Mỹ giảm chọn lọc một số mặt hàng chiến lược xuống khoảng 15–18%, thay vì hạ đồng loạt. Với các ngành chủ lực như dệt may, điện tử, gỗ, hướng đi khả thi hơn chính là đa dạng hóa thị trường, tận dụng EVFTA, CPTPP và RCEP.
Thời điểm để tái cơ cấu mạnh mẽ
Hy vọng mức thuế 10–15% nghe hấp dẫn nhưng thiếu cơ sở thực tế. Quan trọng hơn, Việt Nam phải coi chính sách bảo hộ của Mỹ là xu thế dài hạn, thay vì phản ứng thụ động.
Các chuyên gia khuyến nghị doanh nghiệp cần tăng tỷ lệ nội địa hóa và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế để mở rộng thị trường. Chính phủ cũng cần đẩy nhanh đàm phán thương mại, cân nhắc khả năng FTA trực tiếp với Mỹ nhằm mở ra cơ hội giảm thuế trong tương lai.
Nếu không kịp thích ứng, Việt Nam có thể không chỉ mất lợi thế tại Mỹ, mà còn bị cạnh tranh ngay tại sân nhà bởi các đối thủ ASEAN đang hưởng thuế thấp hơn. Nhưng nếu hành động quyết liệt, Việt Nam sẽ biến thách thức thành động lực để nâng cấp chuỗi giá trị, duy trì vị thế trong thương mại toàn cầu – một chiến lược bền vững hơn bất kỳ “giấc mơ” thuế suất nào.
NGUỒN: GNM
