Khi Tổng thống Donald Trump áp thuế 25% lên hàng hóa Ấn Độ tháng 8/2025, thế giới chứng kiến một đòn địa chính trị hiếm có: một siêu cường biến công cụ thương mại thành vũ khí tấn công mạng lưới ma túy toàn cầu. Đằng sau quyết định kinh tế tưởng chừng khô khan ấy là nỗi đau của hàng trăm nghìn gia đình Mỹ chịu tang vì fentanyl – thứ opioid tổng hợp mạnh gấp 50 lần heroin đã cướp đi sinh mạng 52.000 người Mỹ chỉ trong năm 2024. Những cái chết âm thầm này không đến từ chiến trường mà từ những viên thuốc giả, những gói bột trắng vượt biên Mexico, và đặc biệt, từ các tiền chất hóa học sản xuất tại những nhà máy dược phẩm tưởng chừng hợp pháp.
Báo cáo gây chấn động tháng 3/2025 của Văn phòng Giám đốc Tình báo Quốc gia Mỹ (ODNI) đã vạch trần sự thật: Ấn Độ đã trở thành trạm trung chuyển mới cho cơn bão fentanyl. Các công ty hóa chất tại Mumbai và Hyderabad, dưới danh nghĩa xuất khẩu dược phẩm hợp pháp, đang cung cấp thiết bị và nguyên liệu cho các phòng thí nghiệm ngầm ở Mexico. Bằng chứng hùng hồn từ vụ bắt giữ Shreeji Pharmaceuticals với 500 kg tiền chất chuyển sang Guatemala, cáo trạng rửa tiền cho cartel Sinaloa nhắm vào lãnh đạo Balaji Amines, đến hệ thống “hóa chất đôi” – những hợp chất dễ dàng biến đổi thành fentanyl chỉ sau ba bước.
Quyết định “Ngày Giải phóng Thương mại” của Trump nhắm vào Ấn Độ – nước xuất khẩu 40% dược phẩm generic của Mỹ – mang bộ mặt kép. Lớp bề mặt là bảo vệ ngành sản xuất Mỹ trước hàng hóa giá rẻ. Lớp ngầm là gây sức ép buộc New Delhi triệt phá “đường dây ma túy áo blouse trắng”. Với kim ngạch song phương 129 tỷ USD, Ấn Độ tưởng được miễn nhiễm với “cây gậy lớn”, nhưng Trump đã tính toán khác. “Nếu họ kiếm tiền từ máu người Mỹ, họ phải trả giá” – thông điệp đầy ẩn ý ông gửi đi từ Ohio, nơi fentanyl giết 7 người mỗi ngày.
Chiến lược này tạo ra những nghịch lý địa chính trị chồng chéo. Ngay tại Mỹ, thuế 25% khiến giá thuốc kháng sinh, thuốc tim mạch nhập khẩu tăng vọt, đẩy chi phí tại bệnh viện Texas tăng 18% chỉ sau hai tháng. Trên bàn cờ chiến lược, liên minh Ấn Độ – Thái Bình Dương rạn nứt khi New Delhi dừng đàm phán tham gia IPEF – công cụ then chốt của Mỹ kiềm chế Trung Quốc. Và hiệu ứng “whack-a-mole” đã xuất hiện: INTERPOL cảnh báo các phòng thí nghiệm fentanyl đang di chuyển sang Campuchia và Myanmar – những điểm nóng kiểm soát yếu hơn Ấn Độ gấp năm lần. Giới phân tích tại Brookings gọi đây là “thảm họa ba tầng”: y tế công cộng tổn thương, liên minh chiến lược suy yếu, cuộc chiến ma túy thất bại.
Chính phủ Modi đứng trước bài toán sinh tử giữa tăng trưởng và minh bạch. Họ cần đầu tư 2 tỷ USD để giám sát 12.000 nhà máy dược – điều có thể làm chậm đà tăng trưởng 8%/năm của “công xưởng thuốc thế giới”. Họ cũng phải đối mặt với đánh đổi địa chính trị đau đớn: chấp nhận thanh tra viên Mỹ, hành động bị phe dân tộc chủ nghĩa lên án là “xúc phạm chủ quyền”. Những nỗ lực ban đầu như đóng cửa Saraca Laboratories hay bắt giữ doanh nhân Rakesh Jain vẫn bị Washington chê là “múa rìu qua mắt thợ”. Bộ trưởng Thương mại Mỹ thẳng thừng đòi hỏi: “Chúng tôi cần hệ thống kiểm tra ADN cho từng thùng hóa chất, không phải vài vụ bắt bẻ”.
Viễn cảnh quan hệ Mỹ-Ấn năm 2026 bị phủ bóng bởi ba kịch bản. Kịch bản hòa dịu: Ấn Độ chấp nhận cơ chế giám sát chung, Mỹ dỡ thuế, hợp tác chống ma túy trở thành mô hình toàn cầu. Kịch bản leo thang: Trump áp thuế bổ sung lên ngành IT, New Delhi trả đũa bằng cách tăng mua vũ khí Nga. Kịch bản bi thảm: fentanyl chuyển hướng sang châu Phi, quan hệ song phương đóng băng, đẩy Ấn Độ vào vòng tay Trung Quốc trong BRICS+.
Sâu xa hơn, cuộc khủng hoảng này phơi bày sự thật phũ phàng về toàn cầu hóa. Khi một nhà máy tại Hyderabad tiếp tay giết người Mỹ qua cartel Mexico, khi thuốc giảm đau sản xuất ở Ohio gây nghiện thanh niên Ấn Độ, khái niệm “kẻ thù nước ngoài” trở nên vô nghĩa. Fentanyl không đơn thuần là vấn đề của Mỹ hay Ấn Độ – nó là đứa con quái thú của một hệ thống toàn cầu nơi lợi nhuận được tối đa hóa còn trách nhiệm bị xóa nhòa.
Thuế quan của Trump có thể là giải pháp tình thế, nhưng cuộc chiến thực sự đòi hỏi một “Hiệp ước Giám sát Dược phẩm Toàn cầu” với ba trụ cột: cơ sở dữ liệu ADN hóa chất xuyên quốc gia, lực lượng đặc nhiệm liên hợp INTERPOL-FBI-CBI, và tiêu chuẩn sản xuất thống nhất do WHO giám sát. Nếu không, những bức tường thuế quan sẽ chỉ như chiếc phao cứu sinh rách nát giữa đại dương fentanyl – nơi sóng ngầm của ma túy không ngừng tìm ra lối đi mới. Và rốt cuộc, cái giá phải trả không chỉ là những sinh mạng vô danh, mà còn là niềm tin vào khả năng kiểm soát những con quỷ do chính nền văn minh này tạo ra.
